دانستن مراحل مناسب برای استخدام یکی از پایه‌های کلیدی منابع انسانی است که با درک انواع قراردادهای کاری شروع می‌شود. آگاهی از انواع مختلف قراردادهای کاری، محتویات و پیامدهای آنها، سازمان‌ها را از خطر ها و مشکلات احتمالی با کارمندان محافظت می‌کند. این راهنمای جامع به تفکیک تفاوت‌های ظریف انواع مختلف قراردادهای کاری کمک می‌کند.
قراردادکار چیست؟
قرارداد کار یک قرارداد رسمی حقوقی بین کارمند و کارفرما است. شرایط استخدام و مسئولیت‌های هر یک از طرفین را شرح می‌دهد. قراردادهای کاری درک کارکنان از نقش و انتظارات خود را افزایش و در عین حال خطرات آتی را برای سازمان کاهش می‌دهد.
مزایای استفاده از قراردادهای کاری
در مواردی که شرایط مندرج در قرارداد رعایت نشود، قراردادهای کاری کتبی از خطرات قانونی محافظت می‌کند. داشتن توافق نامه‌های رسمی می‌تواند به حل و فصل اختلافات به صورت دوستانه و سریع کمک کند و اختلالات را در تجارت به حداقل برساند. علاوه بر این، قرارداد به عنوان محافظی در برابر اطلاعات محرمانه است درمقابل افرادی که شرکت را ترک می‌کنند.
یک قرارداد کاری همچنین ممکن است احساس ثبات شغلی و انتظارات روشن از موفقیت در نقش را برای کارمند ایجاد کند. این رویکرد ساختار یافته به استخدام و به افزایش شفافیت و اعتماد میان کارمند و کارفرما کمک می‌کند.
انواع قراردادهای کار
قراردادهای کتبی کارکنان رایج‌ترین شکل توافق کاری است. فرمت کتبی برای رسمیت یافتن قرارداد کار ضروری است. فرمت‌های دیگر شامل قراردادهای شفاهی و ضمنی است.
علاوه بر این، قراردادهای کار را می‌توان بر اساس مدت زمان، ماهیت کار و وضعیت قانونی آنها طبقه بندی کرد. هر نوع قرارداد کار دارای هدف و جایگاه قانونی منحصر به فرد خود است، طرحی برای چگونگی و زمان انجام کار.
بیایید به متداول‌ترین قراردادها نگاهی بیندازیم.
- قرارداد کار دائم
- قرارداد کار پاره وقت
- قرارداد کار با مدت معین
- قرارداد کار موقت
- قرارداد کار صفر ساعت کاری
- قرارداد کار حقوق مقطوع
- قرارداد مشاوره
- قرارداد کارآموزی
- قرارداد دورکاری
قرارداد کار دائم
قراردادهای دائمی کارمندان رایج ترین نوع قرارداد کاری است که حدود 60 درصد از نیروی کار را شامل می‌شود. کارمندان با قرارداد دائم برای اشتغال مداوم و مستمر استفاده می شوند مگر اینکه کارفرما یا کارمند تصمیم به پایان دادن به قرارداد خود داشته باشد.
این قراردادها را می توان برای کارمندان حقوق بگیر، ساعتی، پاره وقت یا تمام وقت استفاده کرد. اکثر قراردادها در شرکت‌ها به اصطلاح قراردادهای کاری هستند که در آن هر یک از طرفین می‌توانند به هر دلیلی، با یا بدون اطلاع قبلی، رابطه کاری خود را خاتمه دهند. یک قرارداد کار دائم معمولاً شامل موارد زیر است که در اکثر قراردادهای کار استاندارد نیز وجود دارد:
اطلاعات شغلی | شفاف سازی درخصوص موقعیت شغلی و انتظارات از کار: • وظایف عمومی، مسئولیت ها، انتظارات عملکرد و عنوان شغلی • نحوه تحویل گزارشات کارکنان • نحوه انجام کار، برنامه کاری، جایگاه شغلی و تعداد ساعات کاری مورد نیاز در هفته. |
شرایط و ضوابط استخدام | جزئیات عملی قرارداد کار مانند: • شرایط استخدام از جمله تاریخ شروع کار • ساعات کاری مورد انتظار در هفته، چه بر اساس یک برنامه ثابت چه منعطف • ساعات کاری مورد انتظار در تعطیلات، آخر هفته‌ها یا ساعات کاری نامنظم • فرآیند حل و فصل اختلافات استخدامی و اینکه کدام اشخاص حقوقی ممکن است برای حل اختلافات به قرارداد دسترسی داشته باشند . • موارد احتمالی هنگام استخدام، مانند فرآیندهای بررسی سوابق یا دوره های آزمایشی. |
جبران خدمت | جبران خدمت بخش مهمی از قرارداد کار است و احتمالاً کارکنان بیشترین توجه را به آن خواهند داشت، که شامل موارد زیر است: •جبران خدمت براساس طبقه بندی کارکنان • حقوق یا دستمزد ساعتی و برنامه روز پرداخت. برنامه های متداول جبران خدمت به صورت ماهانه یا دوهفته یکبار هستند. • پاداش عملکرد ، کمیسیون، سایر مشوق ها و معیارهای برآورده کردن آنها • سهام یا طرح های مشارکت در سود. |
پاداش و مزایا | مزایا بخش مهمی از کل بسته پاداش هستند، که شامل: • واجد شرایط بودن برای مزایا، مثلا زمانی که کارکنان اثرگذارند • مشارکت در طرح سرمایه گذاری/بازنشستگی و مزایای درمانی یا سایر مزایای بیمه • مزایای اضافی، مانند بیمه حیوانات خانگی، وعده‌های غذایی، کمک هزینه سلامتی و غیره. |
سیاست های مرخصی | نمونه هایی از سیاست های مرخصی که باید در قرارداد کار گنجانده شوند: • تعطیلات، مرخصی‌های شخصی و بیماری، مرخصی با حقوق، تعطیلات یا روزهای شناوری • زمان استراحت • مرخصی برای شرایط خاص مانند بارداری، معلولیت، خانوادگی و پزشکی و سوگواری. |
قراردادها و بندها | اینها اسناد تکمیلی هستند که از کارمند و سازمان در برابر اختلافات احتمالی آینده محافظت می‌کنند. این توافقات مشترک عبارتند از: • عدم افشا: یک توافق نامه حفظ حریم خصوصی که کارمند را از افشای اطلاعات محرمانه یا مالکیت معنوی به رقبا در هر زمان محدود می کند. • عدم رقابت و عدم درخواست: بندهای رقابتی که پس از خروج کارمند از سازمان اعمال می شود و از کار کردن برای یک رقیب یا جلب مشتریان یا کارمندان موجود جلوگیری می کند. • مالک/مالکیت معنوی: هر گونه دارایی که کارمند در حین کار ایجاد می کند یا به آن دسترسی دارد، متعلق به شرکت است. |
خاتمه دادن | تعیین شرایط برای خاتمه قرارداد کار، استاندارد و مناسب برای زمان اخطار به کارکنان و حفاظت از سازمان در صورت نیاز به فسخ زودهنگام. مستلزم این است: • اطلاع رسانی برای فسخ قرارداد • سیاست و اجرای برنامه های اخراج کارکنان • شرایطی که در آن می‌توان یک کارمند را مطابق با سیاست خاتمه قرارداد اخراج کرد. |
دوره حقوق و دستمزد و نحوه طراحی قرارداد کار
در دوره حقوق و دستمزد منابع انسانی شروط قابل درج در قراردادهای کار، نکات الزامی (که عموما فراموش می‌کنیم آنها را در قراردادهای کار درج کنیم) بررسی خواهیم کرد. نحوه محاسبات قراردادهای تمام وقت و پاره وقت را (که در اغلب موارد اشتباه محاسبه می‌شوند) را نیز مرور خواهیم کرد.
قرارداد کار پاره وقت
قرارداد کار پاره وقت نوعی قرارداد کار دائم یا مدت معین بوده و برای کارمندانی که قرار است ساعات کاری کمتری در هفته داشته باشند استفاده می‌شود. اکثر شرکت‌ها به طور متوسط کمتر از 30 ساعت در هفته را پاره وقت در نظر می‌گیرند. ساعات کاری می‌تواند هفته به هفته متفاوت باشد (به عنوان مثال، 10 ساعت در هفته، 20 ساعت در هفته بعد).
قرارداد کار با مدت معین
برخلاف قراردادهای دائمی، قراردادهای کار با مدت زمان معین تاریخ پایان مشخصی دارند یا بر اساس اتمام پروژه منعقد می‌شوند. به عبارت دیگر، قراردادهای مدت معین باید شامل مدت زمان اشتغال باشد.
- کاربردهای معمول این قرارداد شامل نیازهای تجاری فصلی، پوشش مرخصی زایمان یا کار روی پروژه خاص است.
- کارمندان با قراردادهای مدت معین معمولاً شرایط، دستمزد و سیاست های مشابهی با کارکنان دائم دارند.
- سازمان ها می‌توانند پس از انقضا قرارداد آن را تمدید یا فسخ کنند.
قرارداد کار موقت
یک قرارداد کار موقت برای انعطاف پذیری بیشتر درجهت پر کردن یک موقعیت شغلی خاص استفاده می‌شود. این قراردادها ماهیت کوتاه مدت دارند (تا یک سال بسیاری از شرکت‌ها) و تاریخ پایان مشخصی هم دارند. آنها بین یک شرکت و یک فرد، یا به طور معمول، یک آژانس کاریابی از طرف یک فرد وجود دارند.
قراردادهای کار موقت به دلیل ماهیت کوتاه مدت بودن با قراردادهای ثابت متفاوت است. اگرچه هر دو محدودیت مدت زمانی دارند، اما قراردادهای ثابت همچنان می‌توانند بلندمدت باشند. قراردادهای موقت معمولاً نیازی به اخطار برای پایان دادن به رابطه از طرفین ندارند و پایان آن در قرارداد مشخص است.
هنگام ایجاد این قراردادها، مهم است که شامل موارد زیر باشد:
- اینکه نامزد دارای شرایطی با ماهیت موقت دارد.
- طول مدت اشتغال
- تسک‌هایی که باید انجام دهد
برخلاف قراردادهای پاره وقت یا مدت معین، قراردادهای ثابت کارکنان معمولاً مزایا را به عنوان بخشی از قرارداد کار دریافت نمی‌کنند. برخی از شرکت‌ها اگر قصد دارند کارگر موقت را به کارمند دائمی منتقل کنند، ممکن است یک بیانیه موقت به استخدام اضافه کنند.
قرارداد کار صفر ساعت کاری
قرارداد کار صفر ساعت کاری یک نوع قرارداد است که در آن ساعت کاری کارمند تعیین نشده است و هر زمان که نیاز به کارمند بود به او اطلاع می‌دهند. این نوع قرارداد معمولاً برای شغل‌هایی استفاده می‌شود که نیاز به حضور ثابت در محل کار ندارند یا کارمندان به صورت پروژه‌ای کار می‌کنند چرا که در این نوع قرارداد مرخصی و سایر پسته‌های پاداش و مزایا از جمله بیمه بازنشستگی را نخواهند داشت.
در قرارداد کار صفر ساعت کاری، شرایط و مزایای دیگری همچون حقوق و مزایا، مدت زمان قرارداد و شرایط پایان قرارداد تعیین می‌شود. این قرارداد اجازه می‌دهد که کارمند بر اساس نیازهای کاری و توافق با کارفرما، ساعت کاری خود را تنظیم کند.
پراکندگی زمانی کار، می‌تواند شامل ساعات کاری منظم، شیفت‌های ناپیوسته، کار به صورت تلفنی یا از راه دور و یا زمان‌بندی‌های دیگر باشد. این قرارداد امکان کسب درآمد اضافی و انعطاف‌پذیری زمانی را برای کارمند فراهم می‌کند. در هر صورت، در این نوع قرارداد همچنین باید رعایت قوانین کاری و حقوق کارمندان مطابق با قوانین و مقررات مربوطه باشد. همچنین، توصیه می‌شود که قبل از امضای هر قرارداد کاری، شرایط و جزئیات آن با دقت مورد بررسی قرار گیرد.
چگونه یک قرارداد کار تنظیم کنیم؟
هر چند قانونا لزومی به مکتوب نمودن قراردادهای کار وجود ندارد لیکن قرارداد کتبی راهی عالی برای مشخص کردن نقش، مسئولیت‌ها و منافع و جلوگیری از هرگونه سردرگمی در زمان بروز اختلافات است.
قرارداد کار حقوق مقطوع
قرارداد کار حقوق مقطوع یک نوع قرارداد است که در آن حقوق و مزایای کارمند به صورت ثابت و مقطوع تعیین می‌شود. در این نوع قرارداد، مبلغ حقوق مشخص و قطعی است و تغییری نمی‌کند، مگر اینکه در قرارداد ذکر شده باشد. با امضای قرارداد کار حقوق مقطوع، کارفرما متعهد می‌شود که به ازای مواردی که از کارمند می‌خواهد به کارمند حقوق و مزایای مشخص شده در قرارداد را پرداخت کند. این شامل حقوق پایه، مزایا، بیمه‌ها، مرخصی و سایر مزایا ممکن است.
این نوع قرارداد برای کارمندانی که به پایداری و قطعیت در دریافت حقوق و مزایا علاقه دارند، مناسب است. همچنین، این قرارداد به کارفرما نیز امکان می‌دهد تا هزینه‌های کاری را به‌طور دقیق تر برآورد کند و مدیریت مالی را ساده‌تر انجام دهد.
مهم است که در قرارداد کار حقوق مقطوع، جزئیات مربوط به حقوق و مزایا به دقت بررسی شود و از تضمینات حقوقی و مقررات مربوطه پیروی شود. در صورتی که شرایط قرارداد به هر دلیلی تغییر کند، باید با توافق طرفین، قرارداد مورد بررسی و تجدیدنظر قرار گیرد. کارفرما در این نوع قرارداد باید بداند که چه چیزی را می‌خواهد و همچنین باید بتواند اجزای کار را دقیق مشخص کند تا امکان توافق روی قیمتی مشخص بین طرفین فراهم شود.
قرارداد مشاوره
قرارداد مشاوره یک نوع قرارداد است که بین یک مشاور (شخص یا شرکت) و یک مشتری (شخص یا شرکت) برقرار می‌شود. در این نوع قرارداد، مشاور متعهد می‌شود تا به مشتری خدمات مشاوره‌ای ارائه دهد و مشتری نیز متعهد می‌شود که بر اساس شرایط قرارداد، هزینه‌های مشاوره را پرداخت کند. قرارداد مشاوره ممکن است در زمینه‌های مختلفی از جمله حقوقی، مالی، مدیریتی، بازرگانی، فناوری اطلاعات و غیره انعقاد شود. این قرارداد معمولاً شامل موارد زیر است:
- خدمات مشاوره: قرارداد باید شرح دقیقی از خدمات مشاوره‌ای که مشاور به مشتری ارائه می‌دهد، شامل موضوع، محدوده و زمانبندی خدمات را در بر داشته باشد.
- هزینه‌ها و پرداخت: قرارداد باید شرایط مربوط به هزینه‌های مشاوره و نحوه پرداخت آنها را مشخص کند. ممکن است هزینه‌ها بر اساس ساعت کاری، پروژه یا سایر روش‌های تعیین شده توسط طرفین محاسبه شوند.
- حفظ محرمانگی: در قرارداد مشاوره معمولاً بندهایی درباره حفظ محرمانگی اطلاعات مشتری و مشاور صراحتاً ذکر می‌شود. این بند برای حفاظت از اطلاعات حساس و مهم مشتری بسیار حائز اهمیت است.
- مسئولیت‌ها و محدودیت‌ها: قرارداد باید وظایف و مسئولیت‌های هر یک از طرفین را تعیین کند و محدودیت‌هایی را در ارائه خدمات مشاوره مشخص کند.
مهم است که در قرارداد مشاوره، تمام شرایط و جزئیات به دقت بررسی شود و از تضمینات قانونی و حقوقی پیروی شود.
قرارداد کارآموزی
قرارداد کارآموزی یک نوع قرارداد است که بین یک کارفرما و یک کارآموز (شخصی که به عنوان دانشجو، فارغ‌التحصیل یا فرد جوان به عنوان یک تازه‌کار در یک صنعت خاص فعالیت می‌کند) برقرار می‌شود. این نوع قرارداد به کارآموز امکان می‌دهد تا تجربه عملی در یک حوزه خاص را کسب کند و به دست آوردن مهارت‌ها و دانش مورد نیاز برای ورود به بازار کار را تسریع کند. متخصصان منابع انسانی باید جزئیات کارآموز و برنامه، حقوق/دستمزدها و معیارهای ارتقاء شغلی، اطلاعات تماس، شرایط و ضوابط، مدت زمان، ساعات کار و حوزه فعالیت دقیق کارآموزی را شامل شوند.
قرارداد کار دورکاری
با محبوبیت روزافزون دورکاری، قراردادهای دورکاری به یکی از رایج‌ترین قراردادهای کاری تبدیل شده است. قراردادهای دورکاری که نوعی کار با برنامه انعطاف پذیر است، حق و حقوق و برنامه کارمند برای انجام کار خارج از محل کار کارفرما را مستند می‌کند. کارمند مجبور نیست به صورت حضوری در محل کار کارفرما فعالیت کند.
موارد متداول برای قراردادهای دورکاری عبارتند از:
- جزئیات شغل
- تغییرات در جبران خدمت یا مزایا
- سیاست های هزینه ای
- اطلاعات تجهیزات و فناوری
- مفاد اینترنت
- ساعات کاری مورد انتظار
- هر شرط دیگری مانند کار یا مسافرت در خارج از کشور.
متخصصان منابع انسانی باید دانش اساسی در مورد انواع مختلف قراردادهای کاری داشته باشند تا از انطباق، حفاظت از حقوق کارکنان و به حداقل رساندن خطرات برای سازمان اطمینان حاصل کنند. با مجهز شدن به این تخصص، آنها می‌توانند قراردادها را بر اساس نقش ها و شرایط خاص تنظیم کنند و اثربخشی و سلامت قانونی هر رابطه کاری را افزایش دهند.