شایسته گزینی و برگزاری کانون ارزیابی و ارتقا مدیران
کانون ارزیابی چیست؟
کانون ارزیابی (assessment center) در واقع به مکان خاصی اشاره ندارد بلکه فرآیندی است که توسط سازمان‌ها برای ارزیابی کارکنان چه در مرحله استخدام و چه برای ارتقاء یا ترفیع درون سازمانی و توسعه کارکنان استفاده می‌شود.
کانون ارزیابی روشی است که بسیاری از سازمان ها از آن برای شناسایی پتانسیل مدیریت و تعیین مناسب بودن افراد برای انجام فعالیت‌ها با عملکردهای بالاتر استفاده می‌شود. کانون ارزیابی اغلب در فرآیند توسعه مدیران، به عنوان ابزاری برای ارزیابی ویژگی و توانایی‌های داوطلبان مشاغل مدیریتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
فرآیند کانون ارزیابی (assessment center) از طریق ترکیبی از تمرینات گروهی و فردی متنوع که روی مهارت های خاص متمرکز است و شرایط شغلی و ابعاد مختلف محیط کار را شبیه سازی می‌کند، طراحی شده است. ارزیابی کنندگان آموزش دیده، رفتار گروهی از شرکت کنندگان را قضاوت می کنند و در نهایت با استفاده از فرآیند تشخیص استعداد، توانایی یا امکان رشد متقاضیان را بررسی می‌نمایند.
انواع کانون‌های ارزیابی
کانون ارزیابی برای فارغ التحصیلان نخبه (Elite graduate assessment centre):
این کانون در مواردی مورد استفاده قرار می گیرد که چندین متقاضی برای هر پیشنهاد شغلی وجود دارد و میزان رقابت در آن تقریبا بالا می‌باشد. معمولا شرکت های بزرگ و سازمان های دولتی از این کانون استفاده می کنند.
کانون ارزیابی برای فارغ التحصیلان (Graduate assessment centre):
این کانون به‌منظور استخدام سالانه برای برنامه‌های مدیریت فارغ‌التحصیلان مورد استفاده قرار می گیرد. سازمان‌های که از این نوع کانون استفاده می کنند معمولا بانک‌ها و شرکت‌های دولتی و عمومی هستند.
کانون رشد و توسعه مهارت‌ها (Development centre):
این کانون معمولا برای ارتقاء به رده های بالاتر مانند ( رده های مدیریتی ) یا از مشاغل عمومی به بخش های فنی‌تر مورد استفاده قرار می گیرد.
کانون ارزیابی مدیریتی (Management assessment centre):
در این کانون، در جستجوی این هستیم که آیا داوطلبان شایستگی این را دارند که در سطح بالاتر فعالیت کنند یا خیر؟
به عبارت دیگر داوطلبان در این کانون به نسبت سایر کانون های ارزیابی، دارای تجربه، دستاورد و مهارت بیشتری هستند و در جایگاه مدیریتی باید اقدام به برنامه ریزی و تصمیم گیری نمایند.
مزایای کانون ارزیابی چیست؟
- دارا بودن پتانسیل اندازه گیری طیف گسترده‌تری از مهارت‌ها نسبت به آزمون‌ها و مصاحبه‌های سنتی
- توانایی برقراری رفتار و ارتباط برابر و استاندارشده در ارزیابی داوطلبان
- تمرکز بر اندازه گیری رفتارها و مهارت های مرتبط با شغل‌ها
- بررسی تناسب شغل و شاغل با توجه به قابلیت‌های آنان
- ایجاد فرصت یادگیری برای متقاضی و ارزیابی کننده
- دور بودن از تبعیض های جنسیتی، نژاد و یا سن
- قضاوت به حق و امتیازدهی دقیق به متقاضیان
- فراهم نمودن بستر استقرار شایسته سالاری
- طراحی و تدوین برنامه توسعه مدیریتی
- طراحی و تدوین برنامه توسعه فردی
- بهبود حفظ و نگهداری سرمایه انسانی
- مبارزه با روزمرگی و یکنواختی در سازمان
- ایجاد تحرک در سازمان
- ایجاد فضای رشد و یادگیری
- شناخت مشکلات سازمان
- ایجاد رقابت سالم
وظایف کانون ارزیابی شامل:
- ارزیابی نامزدها در مورد رفتارهای مربوط به بحرانی‌ترین جنبه (یا رقابت‌های) شغلی
- کشف استعدادهای رشد و توسعه و قراردادن آنان در برنامه جانشینی
- ارئه مشاوره شغلی به مدیران و کارکنان جهت توسعه شغلی آنان
- ایجاد فضای رشد و یادگیری برای توسعه شایستگی‌ها در سازمان
- کاهش عوامل محیطی تاثیرگذار بر انتخاب، انتصاب و ارتقاء
- اطمینان از شایستگی کارکنان در پست‌های آنها در سازمان
- انتخاب، انتصاب، حفظ، ارتقاء و توسعه کارکنان
- شناسایی نقاط قوت و قابل بهبود متقاضیان
- تشخیص نیازهای آموزشی کارکنان و مدیران
- ایجاد تیم منابع انسانی و مدیران شایسته
- ارزیابی شایستگی‌های حرفه‌ای منابع انسانی
- شبیه سازی‌های مرتبط با موقعیت شغلی
- انجام مصاحبه و یا آزمون‌های روانشناسی
اهداف کانون ارزیابی (assessment center goals) کدام است؟
شایسته پروری:
شناسایی شایستگی‌ها و توانمندی‌های مدیران و کارکنان
شایسته سالاری:
کمک به انتخاب و انتصاب مدیران و کارکنان برای موقعیت‌های شغلی بالاتر براساس پتانسیل و شایستگی‌های آنان
شایسته گزینی:
جذب و استخدام نیروی انسانی مناسب
جانشین پروری:
آموزش و تربیت مدیران و کارکنان
توسعه فردی:
ارائه آموزش و مشاوره به افراد جهت توسعه مهارت و شایستگی‌های فردی آنان
مدیریت استعداد:
کمک به استعدادیابی و پرورش استعداد مدیران و کارکنان
اعتباربخشی ارزیابی:
کاهش خطاهای احتمالی در ارزیابی شایستگی‌ها و توانمندی‌های مدیران و کارکنان
محدودیت کانون‌های ارزیابی چیست؟
از لحاظ اقتصادی کانون‌های ارزیابی (assessment center) کمی گران است چرا که نیازمند ایجاد بستر مناسب، دانش و تخصص بالاست. به همین دلیل بیشتر سازمان‌ها به جای استقرار بلند مدت این کانون در سازمان از خدمات مشاوره‌ای استفاده می‌کنند و با مشورت و دریافت مشاوره از افراد متخصص در این حوزه نیازهای خود را به طور مقطعی مرتفع می‌کنند.
دلایل موفقیت کانون‌های ارزیابی
در گذشته سازمان‌ها برای انتخاب افراد مناسب و شایسته برای هر موقعیت شغلی تنها اقدام به انجام مصاحبه، تست های روانشناختی، تست هوش و یا فاکتورهای دیگر می کردند اما امروزه این موارد به تنهایی کافی نیست لذا کانون ارزیابی می‌تواند با تشخیص و شناسایی استعدادها، اشخاص مناسب و دارای پتانسیل را برای هر جایگاه شغلی انتخاب کند و همچنین آنان را در جهت توسعه و پیشرفت فردی در سازمان وارتقاء ظرفیت بالقوه آنان سوق دهد.
شاخص‌های ارزیابی در کانون ارزیابی
از اصلی‌ترین شاخص‌های ارزیابی در کانون ارزیابی (assessment center) می‌توان به دانش، مهارت، نگرش و رفتار اشاره کرد. درواقع متخصصان این حوزه با درنظرگرفتن این آیتم‌ها می‌توانند جایگاه‌های شغلی موجود در سازمان را باتوجه به ظرفیت هر فردی پر کرده و موجب رشد و پیشرفت برای فرد و سازمان ( تواما) شود.
تمرینات و آزمون های کانون ارزیابی
5 رکن اصلی در کانون ارزیابی شامل: مدل شایستگی، افراد متقاضی، ارزیاب ها، ابزارها و تمرینات و گزارشات بازخورد می‌باشد.
تمرین‌ها، شبیه سازی‌ها و ابزارها درواقع به مجموعه تمرین‌های شبیه سازی گفته می‌شود که شایستگی‌های یک فرد متقاضی را مورد بررسی قرار داده و شناسایی می‌کند.
یک مرکز ارزیابی را می توان به عنوان «مجموعه ای از تکنیک‌های آزمایشی طراحی شده برای اجازه دادن به داوطلب ها جهت نشان دادن مهارت‌ها و توانایی‌های خود برای موفقیت در یک شغل » تعریف کرد.
داوطلبان در ابتدا برای استخدام آزمون الکترونیکی داده و هر متقاضی که بهترین عملکرد و امتیاز را در آزمون الکترونیکی داشته باشد در مرحله بعد به کانون ارزیابی جهت برگزاری آزمون دعوت می‌شود که به طور معمول تعداد داوطلبانی که به مرحله بعد دعوت می شوند اندک است.
معمولا آزمون های کانون ارزیابی، ارزیابی‌ها، نقش آفرینی‌ها و مصاحبه‌ها توسط ارزیابی کنندگان حرفه‌ای انجام می‌شود و تست‌ها و تکنیک‌های مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرد. ناگفته نماند که نوع آزمون، درجه سختی و مدت زمان آن متناسب با موقعیت شغلی که کانون ارزیابی برای آن منظور برگزار می شود متفاوت است.
آزمون های کانون ارزیابی معمولا شامل:
تست‌های روان شناختی: بررسی توانمندی‌ها متناسب با جایگاه شغلی
آزمون‌های استعداد و توانایی: بررسی استدلال منطقی یا عملکرد تفکر
آزمون‌های شخصیت و رفتار: بررسی مهارت های نرم و جنبه های شخصیتی متقاضی
تمرینات نقش‌آفرینی: شبیه سازی موقعیت‌ها جهت بررسی مهارت تصمیم گیری و اولویت بندی
تمرینات گروهی: تمرین شبیه سازی جهت بررسی وضعیت رهبری و کار تیمی متقاضی
تمرینات ارائه: بررسی وضعیت متقاضی از لحاظ دارا بودن مهارت‌های ارتباطی، ارائه و متقاعد کنندگی
مصاحبه‌های گروهی: مانند مصاحبه عادی است. با این حال ممکن است به جای یک مصاحبه کننده سه تا شش نفر، عضو باشند.
مدت زمان آزمون و مراحل کانون ارزیابی
مدت زمان آزمون و مراحل کانون ارزیابی ممکن است از چندساعت تا چندروز متغیر باشد. لذا حساس بودن و بالاتر بودن رده سازمانی یک شغل، تعیین کننده مدت زمان آن کانون ارزیابی می‌باشد یعنی هرچه جایگاه شغلی متقاضی جهت استخدام بالاتر باشد قطعا به مدت زمان بیشتری جهت سنجش داوطلبان نیاز داشته و باید متقاضی تحت آزمایش‌های متنوع تری قرار بگیرد.
همانطور که مستحضر هستید امروزه منابع انسانی، سرمایه ارزشمند هر سازمان است و از طرفی مدیر سازمان نقش مهمی در تحقق اهداف سازمان ایفا می‌کند لذا انتخاب مدیر شایسته و بررسی شایستگی، مهارت و استعداد مدیران در فرآیند استخدام بسیار اهمیت دارد که کانون ارزیابی این فرآیند را با درایت، دقت و همینطور حساسیت زیادی انجام خواهد داد و مناسب‌ترین افراد را برای جایگاه‌های شغلی مهم سازمان انتخاب خواهد کرد.