شماره – ۴۹۲۴۰
تاریخ ۹۵/۳/۲۲
در اجرای ماده (۴۸) قانون کار و به منظور انطباق طرحهای طبقه بندی مشاغل با ضروریات کارگاه ها و فراهم آوردن امکان افزایش سطح دریافتی کارگران متناسب با بهره وری نیروی کار رعایت پرداخت مزد مساوی برای کار هم ارزش در شرایط یکسان برای مرد و زن ایجاد تناسب بين ارزیابی شغل ارزشیابی شاغلین و عملکرد نیروی کار انعطاف پذیری لازم به منظور تشخیص عملکردهای متفاوت کارکنان و جبران خدمات افراد متناسب با کارایی قابلیتها و تواناییها هر یک در عین تبعیت از چارچوبها و معیارهای مشخص پرداخت به آنان استفاده مطلوب و منطقی بر حسب گوناگونی و ماهیت کارگاهها و کاربست درست و مناسب روشهای علمی ارزشیابی و طبقه بندی مشاغل ایجاد مبنای عقلایی و قانونی در جهت تطبیق ارزشهای تخصصی با شرایط کارگاهها به منظور افزایش درآمد کارکنان و ایجاد ضوابط و معیارهای منصفانه مزدی بر مبنای واقعیات مشهود و نامشهود مشاغل نظام ارزیابی مشاغل که مورد اصلاح و تجدید نظر کلی قرار گرفته است به شرح موارد مندرج ذیل خواهد بود .
فصل اول - تعاریف و مفاهیم :
اداره کل: منظور اداره کل روابط کار و جبران خدمت می باشد.
ارتقاء : قرار گرفتن شاغل در سطوح بالاتر یک شغل یا در یک شغل بالاتر است .
ارزیابی عملکرد: سنجش و اندازه گیری نتایج حاصل از فعالیتهای شاغلین در انجام وظایف مشخص در بازه های زمانی معین در مقایسه با استاندارد انجام کار که به طور عینی و سیستماتیک اجرا می گردد . ارزیابی مشاغل به فرآیند سنجش درجه اهمیت و ارزش یک شغل در مقایسه با مشاغل دیگر به منظور تعیین موقعیت نسبی شغل در طرح طبقه بندی مشاغل با توجه به نوع و پیچیدگی وظایف به منظور پرداخت مزد مساوی در ازای کار هم ارزش اطلاق میشود.
استاندارد شغلی: مجموعه ای از وظایف اصلی شغل و مشخصات شایستگیها و توانمندی های مورد نیاز برای عملکرد موثر در محیط کار است.
پست: مجموعه وظایف و مسئولیتهای موجود و وابسته به هم در سازمانی که به طور مستمر و با عنوان خاص برای شاغل در نظر گرفته شده است .
تجربه معلومات: مهارتها و رشد فکری مرتبط با شغل است که ظرف مدت زمان و در عمل به دست و شاغل را قادر میسازد وظایف مربوط به شغل را به انجام رساند.
تجزيه و تحليل شغل: مطالعه و بررسی شغل به منظور مشخص کردن ماهیت فعالیتها و اجزای متشکله آن و تعیین رابطه مشاغل با یکدیگر است .
تطبيق کارکنان: عبارت است از انجام سلسله عملیاتی که به منظور جایگزین کردن ضوابط نظام پرداخت با مقررات و رویه های جاری کارگاه و تعیین عنوان شغل و یا پست و مزد شاغلین صورت میگیرد. تنزل قرار گرفتن شاغل در سطوح پایین تر یک شغل یا در یک شغل پایین تر است. جبران خدمات کارکنان مزد و مزایا و سایر پرداختیها که به کارکنان در قبال انجام کار به طور منصفانه و عادلانه در مدت زمان معین پرداخت میشود.
حکم کارگزینی: ورقه ای است که تمامی اقداماتی که در وضع استخدام شاغل اثر دارد در آن منعکس شده و از طرف اشخاص مجاز امضا شود.
دانش: مجموعه ای از اصول و حقایق سازمان یافته از قبیل معلومات نظری و توانمندی های ذهنی و آگاهی های قابل کاربرد برای انجام وظایف است.
رتبه: عبارت است از نوعی تقسیم بندی مراتب شغلی شاغلین براساس طرح طبقه بندی مشاغل و یا ضوابط اجرایی آن .
سابقه: منظور مدت زمان اشتغال به کار شاغل است.
شایستگی: مجموعه تعریف شدهای از مهارتها و دانش و نگرشهای مورد نیاز برای انجام موثر بخشی از یک فرآیند کاری بر طبق قوانین و استانداردهای معین واقعی کار است.
شرایط احراز شغل: حداقل معلومات و مهارتهایی است که برای انجام درست وظایف و قبول مسئولیت های شغل ضروری است
شرایط کار: عوامل فیزیکی و اجتماعی پیرامون شاغل است که بر ماهیت کار تاثیر گذارده و شاغل به عنوان بخشی از انجام وظایف با آن روبرو است.
شرح شغل: بیانیهای است شامل مهمترین عناصر یک شغل از قبیل وظایف روش ها حدود مسئولیت ها ارتباط شغل با مشاغل دیگر استاندارد عملکرد مورد نیاز شغل و سایر حقایق مربوط به شغل که ضابطه و معيار وظايف محسوب مشود.
شرح وظیفه: شرح منظم و مدونی است از سلسله فعالیتهای پویا که فرآیند انجام کار توسط شاغل را مشخص میسازد.
شغل: مجموعه وظایف و مسئولیتهای مرتبط و مستمری است که از نظر نوع و سطح با هم مرتبط و مشابه بوده و به عنوان کار واحد شناخته میشود.
طبقه بندی مشاغل: کاربرد روشهای خاص که به طور علمی ارزش مشاغل مختلف در یک کارگاه را با در نظر گرفتن تمام ابعاد آنها مشخص و معین ساخته و ارزش هر شغل را نسبت به سایر مشاغل بسنجد. طبقه شغلی عبارت است از یک یا چند شغل یا پست سازمانی که از نظر ،وظایف مسئولیت ها و دشواری انجام کار با یکدیگر مشابه و یکسان باشند به نحوی که بتوان آنها را تحت عناوین واحدی قرار داد و شرایط احراز یکسان برای آنها نوشت.
طرح مسیرهای شغلی: دستیابی به محدوده مشاغل متفاوت متمایز و مشابه با شناخت مبانی موازین و معیارهای مشخص و موانع ساختاری به منظور ترسیم ارتباطات استخدامی آموزشی انتصاب، ارتقاء تنزل و سایر موارد در روند و نوسانات تغییرات شغلی است.
عنوان شغل: یک لفظ توصیفی است که معرف وجه بيرونى شغل است و با استفاده از عناوین متداول و متعارف انتخاب میشود .
کمیته طبقه بندی: منظور کمیتههای طبقه بندی مشاغل کارگاههای مشمول قانون کار موضوع ماده (۴۹) قانون کار میباشد.
گروه شغلی: ارزشی است که بر حسب اهمیت مشاغل و عوامل مترتب بر آن برای هر شغل یا پست تعیین شده و معرف سطح ارزش مشاغل و یا پستهای سازمانی در مقایسه با دیگر مشاغل و یا پستهای سازمانی است.
مسئولیت: عبارت است از الزامات و تعهدات شاغل در قبال اجرای تکالیف و اعمال اختیارات و ضوابط و معیارهای مقرر که به انواع مختلف تقسیم میشود.
مهارت: احاطه و تسلط کافی شاغل و توانایی انجام وظایف مربوط به شغل یا پست سازمانی متناسب با استانداردهای متعارف به منظور گسترش قابلیتها برای تسهیل در اجرای فعالیتهای شغلی است.
نظام پرداخت: مجموعه منظمی از اصول و قواعد و رویههایی است که بر مبنای آن مزد و یا جبران خدمات شاغلین در اجزای کاری که در راستای تحقق اهداف و ماموریتهای سازمانی است پرداخت میشود . نمودار سازمانی : تجسمی از ترکیب سازمان رسمی به منظور تعیین جایگاه مشاغل یا پست های سازمانی و ارتباط میان آنها است.
نیازهای جسمی شغل: عبارت است از فعالیت جسمی و مهارت حرکات اندامهای بدن شاغل برای حسن انجام وظایف شغلى.
نیازهای فکری شغل: عبارت است از میزان تلاش ،فکری دقت درجه تمرکز ذهنی قدرت تصمیم گیری تجزیه و تحلیل مسائل طراحی و برنامه ریزی تجسم و قضاوت سرعت انتقال و ابتكار و تدوین خط مشی و مقررات مربوط به شغل و نظایر آن که لازمه انجام کار میباشد.
فصل دوم- نظام پرداخت
ماده ۵ –طرح طبقه بندی مشاغل کارگاه باید دارای نظام پرداخت باشد.
ماده ۶- نظام پرداخت کارگاه باید بر مبنای پرداخت مزد مساوی در مقابل کار هم ارزش و روابط و تفاوت های بین مزد مشاغل و یا پستهای موجود در طرح طبقه بندی مشاغل و سایر عوامل موثر بر میزان پرداخت تدوین شود.
ماده ۷ – نظام پرداخت کارگاه میتواند قسمتی از مزد کارگران را با در نظر گرفتن هماهنگی و تناسب میان نظام پرداخت به ویژگیهای شاغل و عملکرد وی مرتبط نماید این قبیل کارگاهها باید حسب مورد دارای نظام ارزیابی شاغل و عملکرد بوده و تمامی ویژگیهای فردی و عملکردی کارکنان و سایر شرایطی را که ما به ازای پرداختی دارند را با یکی از روشهای متداول و استاندارد مورد تایید اداره کل تعیین نمایند. تبصره -۱ در کارگاههایی که دارای نظام ارزیابی شاغل و عملکرد می باشند دریافتی کارکنان با لحاظ کردن عملکرد متعارف نمیتواند نسبت به قبل از اجرای طرح کاهش یابد . تبصره -۲ ضوابط اجرایی این ماده و تبصره (۱) آن به تصویب اداره کل روابط کار و جبران خدمت خواهد رسید.
فصل سوم – دستورالعمل اجرایی طرح طبقه بندی مشاغل
ماده 8 – طرح طبقه بندی مشاغل کارگاه که کلیه کارگران شاغل در کارگاه اعم از دائم موقت، فصلی پاره وقت و تمام وقت را در بر میگیرد باید دارای دستورالعمل اجرایی باشد این دستورالعمل پس از تایید اداره کل روابط کار و جبران خدمت لازم الاجرا خواهد بود.
ماده ۹ –مفاد دستورالعمل اجرایی طرح طبقه بندی مشاغل نباید با قواعد آمره قانونی مغایرت داشته باشد و به حقوق مکتسبه افراد خللی وارد آورد.
ماده ۱۰- دستورالعمل اجرایی طرح طبقه بندی مشاغل کارگاه الزاما باید حاوی موارد ذیل باشد
الف – نحوه تطبيق كاركنان با مشاغل و پستهای موجود در طرح طبقه بندی مشاغل
ب- طرح مسیرهای شغلی شامل نحوه تغيير ارتقاء ، تنزل شغل و سایر موارد
ج- نحوه محاسبه پرداختیهای کارگران از قبیل مزد مبنا و اعمال تغییرات آتی در آن
د- تعیین شرایط جانشینی عوامل تشکیل دهنده شغل در طرحهایی که با روشهای کمی ارزیابی مشاغل تهیه می شوند.
ه- شرایط پرداخت دستمزدهای بالاتر از مزد مبنا با توجه به مقتضیات کارگاه
و – پیش بینی مواردی که منجر به تجدید نظر یا الحاق مواردی به طرح طبقه بندی مشاغل می شوند.
ز- نحوه ترمیم مزد و مزایای افرادی که قبل از اجرای طرح طبقه بندی مشاغل کمتر از میزان پیش بینی شده در طرح مزد دریافت می نمودند.
ح- نحوه تغيير وضع مزد و مزایای افرادی که قبل از اجرای طرح طبقه بندی مشاغل، بيشتر از میزان پیش بینی شده در طرح مزد دریافت می نمودند.
ی- نحوه تغيير وضع مزد و مزایای افرادی که شرایطی بیش از شرایط پیش بینی شده در طرح طبقه بندی مشاغل دارند.
د- نمونه حکم کارگزینی
ماده ۱۱ –در دستورالعمل اجرایی طرح طبقه بندی مشاغل می توان مواردی نظیر سوابق خارج از کارگاه احتساب دورههای آموزشی ارزشیابی شاغل و عملکرد را با رعایت مفاد ماده (۷) لحاظ نمود.
ماده ۱۲- مرجع همکاری کننده برای جمع آوری اطلاعات مربوط به شناخت شغل و شاغل برای تنظیم شناسنامههای شغل و شاغل و تهیه لیست تطبيق كميته طبقه بندی مشاغل کارگاه میباشد.
ماده ۱۳- در صورت نیاز به ایجاد مشاغل جدید اصلاح مشاغل موجود در طرح و یا حذف آنان اصلاح نظام پرداخت و یا اعمال تغییرات دیگر در طرح طبقه بندی مشاغل مراتب توسط مدیریت به اداره کل روابط کار و جبران خدمت اعلام و پس از اخذ مجوز لازم و تایید اصلاحات موارد به طرح الحاق گردد.
ماده ۱۴ – پس از اجرای طرح طبقه بندی مشاغل کارفرما باید برای کارگران شاغل احکام کارگزینی ممهور به مهر واحد مربوط و امضای مقام مسئول با رعایت سایر ضوابط صادر و به آنان تحویل نماید و نسخه دیگر در پرونده پرسنلی شاغل ذی ربط درج شود.
تبصره- عدم صدور حکم موضوع این ماده توسط مدیریت در هر حال نمیتواند مانع استحقاق کارگران ذی ربط در برخورداری از مزایای متعلقه طبق ضوابط طرح گردد.
فصل چهارم کمیته طبقه بندی مشاغل
ماده ۱۵ –به منظور حسن اجرای مفاد نظام ارزیابی و طبقه بندی مشاغل در تمامی کارگاههای مشمول کمیته ای تحت عنوان کمیته طبقه بندی مشاغل کارگاه موضوع ماده (۴۹) قانون کار تشکیل می گردد. وظايف محوله به این کمیته وظایفی است که در دستور العمل وظایف کمیتههای طبقه بندی مشاغل کارگاه ها پیش بینی شده است.
فصل پنجم- وظایف اداره کل روابط کار و جبران خدمت :
ماده ۱۶– اداره کل روابط کار و جبران خدمت طرحهای طبقه بندی مشاغل واصله را حداکثر ظرف مدت یک ماه از تاریخ وصول بررسی و اعلام نظر می نماید.
ماده ۱۷– اداره کل روابط کار و جبران خدمت میتواند با توجه به اوضاع و احوال و شرایط، بررسی طرحهای طبقه بندی مشاغل را به ادارات اجرایی تفویض نماید.
ماده ۱۸ – اداره کل روابط کار و جبران خدمت نمونه فرمها و دستورالعملهای لازم را برای اجرای مفاد نظام ارزیابی مشاغل تهیه و ابلاغ نموده و راهنماییهای لازم را به عمل می آورد.
ماده ۱۹- ادارات کل اجرایی مکلفند بر اجرای مفاد نظام ارزیابی مشاغل نظارت نموده و در صورت مشاهده خلاف با هماهنگی اداره کل روابط کار و جبران خدمت دستور توقف اصلاح طرحهای طبقه بندی مشاغل تهیه شده را صادر نمایند.
ماده ۲۰ – هر گونه تغییر در مفاد نظام ارزیابی مشاغل و نیز حذف یا اصلاح مواردی از آن به پیشنهاد اداره كل روابط کار و جبران خدمت و تایید معاون روابط کار به عمل خواهد آمد.
ماده ۲۱ – مرجع تعیین و تشخیص روشهای ارزیابی مشاغل و نظام پرداخت کارگاهها اداره کل روابط کار و جبران خدمت میباشد .
ماده ۲۲ – اداره کل روابط کار و جبران خدمت موظف است اقدامات لازم برای توجیه پی گیری و اجرای نظام ارزیابی مشاغل را به عمل آورد.
فصل ششم سایر مقررات
ماده ۲۳ – مرجع رسیدگی به اختلافات ناشی از اجرای طرح طبقه بندی مشاغل، مطابق تبصره (۳) ماده (۴۹) قانون كار هيات حل اختلاف خواهد بود.
ماده ۲۴ – در صورت بروز هرگونه اختلاف و ابهام در اجرای نظام ارزیابی و طبقه بندی مشاغل نظر اداره کل روابط کار و جبران خدمت لازم الاتباع خواهد بود.
نظام ارزیابی مشاغل مشتمل بر ۲۴ ماده و ۶ تبصره در سال ۹۵ به تصویب وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی رسیده و جایگزین ضوابط و مقررات قبلی میگردد.
علی ربیعی
وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی